ürünlerindeki içerik listelerimizde asla “parfüm” kelimesi yer almaz. Bu şemsiye terim, deterjan üreticilerin binlerce farklı kimyasal koku hammaddesini gizlemesine imkân tanır; oysa bunların birçoğu insan sağlığı ve gezegenimiz için zararlıdır.

Birçok temizlik malzemesinde hoş, ferah ve daha “temiz” kokular elde etmek için kullanılan parfümler (veya kimyasal koku vericiler) birçok sağlık riski taşır. Bu maddeler, özellikle hassas bünyelerde alerjik reaksiyonlara, solunum yolu güçlüklerine ve ciltte tahrişe yol açabilir. Bunlara ek olarak bazı parfüm türleri; endokrin sisteme müdahale ederek hormon dengesini bozmak, çeşitli kanser türleri, migrenler gibi birçok sağlık sorunuyla ilişkilendirilmiştir.

Parfüm ve sentetik koku vericilerle ilgili en önemli sorunlardan biri, ürün etiketlerinde bileşenleri açıkça belirtilmeden yer alabilmeleridir. Dolayısıyla parfümler için ürün bazında bir sağlık riski değerlendirmesi yapmak, oldukça zorlayıcı olabilmektedir.

Temizlik ürünlerinde genellikle raf ömrünü uzatmak için kullanılan paraben, hormon veya endokrin bozucu kimyasallardan (EDC) biri olarak tarif edilir ve endokrin sistemine müdahale eder. Buna bağlı olarak paraben, özellikle kadınlarda üreme sağlığını olumsuz etkileyebilir: Doğurganlık sorunları, erken doğumlar, hamilelik sırasında bebeğin normal şekilde gelişememesi ve hormon dengesizliği gibi durumlarla ilişkili olabileceğini belirten birçok bilimsel çalışma bulunmaktadır.

Paraben vücuttaki östrojen reseptörlerine müdahale ederek hormonal dengesini bozabilir. Meme kanseri başta olmak üzere birçok kanser türü üzerindeki etkisi araştırılmaya devam etmektedir. Henüz bu konuda bir şey söylemek için yeterli kanıt olmasa da bazı araştırmalarda, tümör dokularında paraben tespit etmiştir.

Temizlik endüstrisinde genellikle ağartıcı ve dezenfektan özellikleri için kullanılır. Yoğun veya uzun süreli maruz kalındığında ise insan sağlığı için solunum yolları başta olmak üzere birçok alanda tehdit oluşturur. Çoğu klor zehirlenmesi, temizlik malzemelerine bağlı olarak gerçekleşmektedir.

Klor zehirlenmesi; klora temas, yutma ya da klorlu içerikleri soluma yoluyla ortaya çıkabilir. Klor, suyla temas ettiğinde vücut dışında veya sindirim sistemindeki mukozal yüzeylerde hidroklorik asit ve hipokloröz asit oluşturur. Bu maddelerin her ikisi de insan sağlığı için son derece toksiktir. Klor, bunların yanında tahriş edici etkisiyle cilde ve gözlere de ciddi zarar verebilir.

Tam adıyla Sodyum Lauril Sülfat, temizlik ürünlerinde genellikle köpürtücü etkisi sebebiyle tercih edilir. Özellikle hassas ciltlerde ciddi tahrişe ve alerjik reaksiyonlara sebep olabilir. Cildi kurutabilir ve cilt bariyerine zarar verebilir. ECHA (European Chemicals Agency) sınıflandırmalarına göre SLS, solunum sistemi için zararlı maddeler kategorisinde olup, maruz kalındığı takdirde solunum yollarında tahrişe sebep olabilir.

Tüm bunlara ek olarak SLS ve türevleri, su ekosistemlerinde de kirliliğe sebep olur ve bu ekosistemlerdeki canlılara uzun süreli zararlar verir.

Sodyum Lauril Sülfat’ın (SLS) türevi olan SLES (Sodyum Loril Eter Sülfat), tıpkı SLS gibi köpürtücü özelliği nedeniyle temizlik ürünlerinde sıkça kullanılır. SLS’ye kıyasla daha “yumuşak” bir madde olarak kabul edilse de hassas ciltlerde kuruluk, tahriş ve alerjik reaksiyonlara yol açabilir.

Bunlara ek olarak, üretim sürecinde 1,4-dioksan adı verilen bir yan ürün oluşturur. Bu madde ise birçok araştırma tarafından insanlar için potansiyel kanserojen olarak kategorize edilmiştir.

Kostik (kostik soda, sodyum hidroksit) insan sağlığı için son derece zararlı olabilecek bir maddedir. Solunması veya yutulması durumunda göz, burun ve boğazda tahrişe; öksürüğe, göğüste sıkışmaya, baş ağrısına, ateşe ve bilinç bulanıklığına yol açabilir. Daha ciddi durumlarda ise solunum yollarında kalıcı hasar, nabızda hızlanma ve gözlerde ciddi zarar görülebilir.

Buna ek olarak kostik, temas durumunda ciltte de tahrişe, rahatsızlığa veya maruz kalma koşullarına bağlı olarak çok ciddi yanıklara sebep olabilir. Kostik, küçük miktarlarda veya seyrek çözeltilerde dahi yüksek risk taşır.

Sentetik boyalar, ciltte alerjik reaksiyonlara, kızarıklığa ve tahrişe yol açabilir. Teması veya buharına maruz kalınması durumunda gözlerde hassasiyet ve sulanma da görülebilir. Ayrıca bazı azo boyalarının (yapılarında belli bir azot grubu bileşik bulunan boyalar) parçalanması sonucunda ortaya çıkan aromatik amin bileşikleri, potansiyel kanserojen olarak değerlendirilmektedir. Bazı sentetik boyalar ise zamanla vücutta biriktiği bilinen kurşun ve arsenik gibi ağır metaller içerir.

Bunlara ek olarak çoğu sentetik boya, kimyasal yapısı sebebiyle doğada çok uzun sürelerde yok olur. Bu da su ekosistemi başta olmak üzere çevre üzerinde kirlilik ve zehirlenmeye sebep olur.

Yağ ve kir çözücü özellikleri için tercih edilen kimyasal/endüstriyel solventler, insan sağlığı için solunum yolları başta olmak üzere birçok alanda tehlikeler oluşturur. Kısa süreli olsa bile solventin solunması; burun, gırtlak ve akciğerde yanma hissi ve öksürüğe yol açar. Daha yoğun bir şekilde maruz kalındığında ise akciğer ödemine sebep olabilir. Buna ek olarak gözlerde ve ciltte tahrişe de yol açabilir.

Uzun süreli ve/ya sürekli maruz kalma durumunda ise solventler; beyin ve sinir sisteminde hasar, ciltte iltihaplanma, karaciğer hasarı, böbrek yetmezliği, üreme sistemi sorunları ve hamilelik sırasında fetüste gelişim bozuklukları gibi durumlara sebep olabilir.

Ftalatlar, birçok geleneksel temizlik ürününün paketleme malzemelerinde kullanılan kimyasallardır. Endokrin sistem bozucu ürün olarak kategorize edilen bu maddeler, hormon sistemine müdahale ederek üreme sağlığını olumsuz etkileyebilir, doğurganlığı azaltabilir ve gelişimsel sorunlara yol açabilirler.

Uzun süreli maruziyetin özellikle çocuklar ve hamileler için risk oluşturduğu vurgulanmaktadır. Bu sebeple geçmişte birçok oyuncak grubunda kullanılması yasaklanmıştır. Bunlara ek olarak, hem insanlarda hem hayvanlarda cildi tahriş edebilir.

Formaldehit, keskin kokulu ve renksiz bir gazdır. Genellikle dezenfektan ve koruyucu madde olarak kullanılır. Kısa süreli maruziyet göz, burun ve boğazda yanma, öksürük, mide bulantısı ve deride tahrişe sebep olabilir. Yüksek seviyelerde solunduğunda akciğer ödemi, bronşit, astım benzeri reaksiyonlar ve ciddi solunum sıkıntıları da görülebilir. Uzun süreli maruziyet kronik solunum yolu hastalıklarıyla ilişkilendirilmiştir.

Bununla birlikte formaldehit, birçok uluslararası sağlık otoritesi tarafından insanlarda kanserojen olarak sınıflandırılmaktadır. Bilimsel çalışmalarca kolon kanseri, lösemi ve solonum yolları kanserleri gibi birçok kanser türüyle ilişkilendirilmiştir.